blog



μια βραδιά στο Sachsenhausen

E-mail Εκτύπωση PDF

Ας μιλήσουμε, λοιπόν, για συλλογική ευθύνη, μέσε Γερμανέ φίλε.

Το Oranienburg είναι ένας οικισμός, ας πούμε μικρό χωριό, στα βόρεια προάστια του Βερολίνου -κάπου 30 και κάτι χιλιόμετρα από το κέντρο της πόλης. Στα περίχωρα του Oranienburg, δίπλα στις όμορφες και απαράμιλλα ταξινομημένες ρουστίκ μονοκατοικίες, βρίσκεται το μουσείο και τόπος ιστορικής μνήμης γνωστός ως Sachsenhausen. Η πιο πρόσφατη μνήμη της Ιστορίας αντιστοιχεί το Sachsenhausen με το στρατόπεδο όπου ο Κόκκινος Στρατός της Σοβιετίας κράτησε φυλακισμένους (από το 1945 μέχρι το 1948) τους Βερολινέζους Ναζί και τις οικογένειές τους, καθώς και ύποπτους για άμεση ή ενδεχόμενη συνεργασία. Πριν από αυτή τη χρήση του, η μνήμη πηγαίνει πίσω στο 1936 οπότε και το γνήσιο τέκνο της παρακμής της Βαϊμάρης, Αδόλφος Χίτλερ -ήδη εκλεγμένος από το 1933, με ποσοστό 44% και το μισό κοινοβούλιο δικό του- δημιουργεί αυτό το στρατόπεδο συγκέντρωσης προκειμένου να εγκλείσει τους παρείσακτους της κοινωνίας που πλέον πορεύεται με το όραμα της τελικής λύσης: αντιφρονούντες, πολιτικοί κρατούμενοι, φιλοσοβιετικοί, ομοφυλόφιλοι, νοητικά στερημένοι, Ρομά, μελαμψοί κλπ. Το Oranienburg παρακολουθεί και επαυξάνει. Η εργασιακή προσφορά των -κυρίως ομοεθνών- έγκλειστων είναι ευεργετική για την πληγωμένη γερμανική οικονομία των φιλήσυχων πολιτών έξω από τα συρματοπλέγματα: παραγωγή οικοδομικών υλικών, δοκιμές δερμάτινων παπουτσιών, ιατρικά πειράματα και γενετικές έρευνες. Φαίνεται επίσης πως οι εργασίες μέσα στο στρατόπεδο επεκτάθηκαν και σε άλλες οικονομίες: το Sachenhausen υπήρξε η μεγαλύτερη παραγωγική μονάδα πλαστογραφίας βρετανικού χρήματος στην Ευρώπη.

Όπως σε κάθε υπέροχα ανταγωνιστική οικονομία, το θαύμα της παραγωγικότητας συνοδεύεται από μικρές λεπτομέρειες. Σε αντίθεση με τους κάτοικους του Oranienburg, οι υπόλοιποι Ευρωπαίοι θα τις μάθουμε μόλις μερικές δεκαετίες αργότερα: τα παπούτσια δοκιμάζονταν από τους έγκλειστους σε εξαντλητικές πεζοπορίες μεταξύ 20 και 40 χιλιομέτρων την ημέρα, τα ιατρικά πειράματα περιελάμβαναν δοκιμές χημικών πολέμου και φονικών ουσιών, στειρώσεις, ευνουχισμούς, ακρωτηριασμούς, εξευτελισμούς, ενώ η χαμηλή παραγωγικότητα τιμωρούταν με εκτέλεση και φρικώδη βασανιστήρια ή ενισχυόταν με καταναγκαστική πορνεία. Arbeit macht frei. Η εργασία απελευθερώνει. Όχι όπως το έγραψε ο Μαρξ, αλλά όπως το εννόησαν τα τέρατα στα κολαστήριά τους.

Arbeit macht frei. Κρατούμενοι του στρατοπέδου
απελευθερώνονται εργασιακά μέσω της καταναγκαστικής εργασίας
στην καύση των βασανισμένων νεκρών συγκρατούμενών τους.

Υπολογίζεται ότι πάνω από διακόσιες χιλιάδες ψυχές πέρασαν την πύλη του Sachsenhausen μεταξύ 1936 και 1945. Με την έναρξη του πολέμου, η εθνολογική σύσταση του στρατοπέδου άρχισε να ποικίλλει: στρατιωτικοί όμηροι της σοβιετικής αρμάδας, Πολωνοί, Ολλανδοί, Εβραίοι, Έλληνες κ.α. Οι εγκαταστάσεις του υπήρξαν πρότυπο για τη δημιουργία των στρατοπέδων συγκέντρωσης εντός και εκτός Γερμανίας, ενώ λειτούργησαν και ως εκπαιδευτήρια δεσμοφυλάκων και διοικητών που θα τοποθετούνταν μετέπειτα σε αυτά. Κατά τη διάρκεια της λειτουργίας του -κυρίως πριν την έναρξη του πολέμου- το Sachenhausen στα μάτια των εντόπιων υπήρξε απλώς μια μονάδα βιομηχανικής παραγωγής, όπου εργάζονταν κρατούμενοι της Βαϊμάρης. Συχνά πυκνά αυτοί απασχολούνταν καταναγκαστικά και σε εργασίες εκτός του στρατοπέδου, πάντα προς όφελος της τοπικής κοινωνίας και κεφαλαίου, ενώ και ένα μέρος των στρατιωτικών εγκαταστάσεων ήταν προσβάσιμο στους ντόπιους για επίσκεψη.

Κρατούμενοι του Sachsenhausen, με τη χαρακτηριστική
κυανόλευκη ριγωτή στολή, σε δημόσια έργα στο Βερολίνο.

Γερμανοί κρατούμενοι, σημαδεμένοι για να ξεχωρίζουν
κατά την περιφορά τους στους δρόμους του Oranienburg.

Πριν λίγες ημέρες, η ανάμνηση του Sachsenhausen συμπλήρωνε μια τραγική επέτειο: στις 21 Απριλίου του 1945 και ενώ τα σοβιετικά στρατεύματα έφταναν στο Βερολίνο για να καταλάβουν όλες τις στρατιωτικές εγκαταστάσεις, ο Χίτλερ έδωσε εντολή να εκκενωθεί το Sachsenhausen και να οδηγηθούν οι κρατούμενοι σε μια παρέλαση θανάτου -όπως έμεινε γνωστή- προς τα βορειοδυτικά, προλαβαίνοντας στο νήμα τον Κόκκινο Στρατό: τριάντα χιλιάδες έγκλειστοι ξεκίνησαν πεζοί αυτή την πορεία, ενώ πίσω στο στρατόπεδο παρέμειναν οι πλέον καταπονημένοι και εξαντλημένοι από τα θηριώδη βασανιστήρια και τις στερήσεις -μόλις τρεις χιλιάδες ψυχές. Με την επικράτηση στα οχυρά του Oranienburg, έξι μέρες μετά την εκκένωση του στρατοπέδου, οι σοβιετικές αρμάδες καταλαμβάνουν το Sachsenhausen. Βρίσκουν καμένη γη και ζωντανούς νέκρους. Στους επόμενους μήνες, προσπαθούν να περιθάλψουν τους έγκλειστους -περίπου τριακόσιοι πεθαίνουν στα χέρια τους, ήδη νικημένοι από την ολική εξαθλίωση- και να τους επαναπατρίσουν υγιείς στις διάφορες γωνιές της Ευρώπης. Όσοι Γερμανοί κρατούμενοι έχουν κατορθώσει να δραπετεύσουν από τη θανατική παρέλαση, επιστρέφουν στο στρατόπεδο και καλούν τους κατοίκους του Oranienburg να επισκεπτούν τις εγκαστάσεις και να εξακριβώσουν τα εγκλήματα που συνέβαιναν με την ανοχή τους ή την άγνοία τους. Δεν βρίσκουν μεγάλη ανταπόκριση: η γερμανική κοινωνία αποδέχεται σιωπηρά την ενοχή της.

Στην παρέλαση θανάτου, ζωντανοί και νεκροί γίνονται ένα.
Όσοι δεν μπορούν να συνεχίσουν λόγω της εξάντλησης
εκτελούνται επιτόπου, ενώ αναφέρονται αφηγήσεις κρατουμένων
που εξαναγκάστηκαν να περάσουν πάνω από πτώματα ή
να κάνουν οι ίδιοι τις εκτελέσεις των συγκρατουμένων τους.

Μόλις οι όμηροι των Ναζί ελευθερωθούν πλήρως, το Sachsenhausen χρησιμοποιείται από τους Σοβιετικούς για να φιλοξενήσει τις οικογένειες των Ναζί και τη συνένοχη σιωπή του Oranienburg. Το Σοβιετικό Μουσείο στο βόρειο όριο του στρατοπέδου -φτιαγμένο από ενωτικά γερμανικά χέρια- επιδιώκει σήμερα σχεδόν να εξισώσει τις ανείπωτες ναζιστικές θηριωδίες με τις πολεμικές τακτικές του απελευθερωτικού στρατού. Σύγχρονη κατασκευή, μαύρη μέσα και έξω και υποβλητικά σκοτεινή, το μουσείο αυτό προσπαθεί να ντυθεί μια ατμόσφαιρα τρόμου. Όμως, το λαμπρό φόρεμα της γυναίκας του Ρώσου διοικητή -τεκμήριο της καλής ζωής που έκαναν οι Σοβιετικοί άρχοντες εις βάρος των αθώων Γερμανών, όπως αναφέρει ο υπομνηματισμός- δεν σου μένει για πολύ στο μυαλό. Η ανάσα βαραίνει με μιας, όταν περνάς μπροστά από το Station Z, όπου Ζ το τελευταίο γράμμα της αλφαβήτου με το οποίο συμβολίζεται χαρακτηριστικά από τους Ναζί ο χώρος των εκτελέσεων, των θαλάμων αερίων και των κρεματορίων. Κάτω από τα ηχεία που βαγκνέριζαν στη διαπασών για να μην ακούγονται οι πυροβολισμοί, πάνω από δέκα χιλιάδες Σοβιετικοί όμηροι έπεσαν νεκροί από εκτέλεση εξ επαφής -πίσω στο λαιμό- μέσα σε διάστημα δέκα εβδομάδων. Κάνω γρήγορα τον υπολογισμό: περίπου 150 εκτελέσεις τη μέρα -μόνο οι Σοβιετικοί. Χώρια οι θάλαμοι αερίων, τα βασανιστήρια και τα ιατρικά πειράματα.

Ο νους έχει παγώσει, η μηχανή συνεχίζει να τραβάει εικόνες της κτηνωδίας. Να καταγράφει τεκμήρια του χαμηλότερου ορίου που ανέχτηκε ο άνθρωπος για την ύπαρξή του. Η ανάσα έχει βαρύνει κι άλλο, δυσκολεύει πλέον, και θέλεις όσο τίποτα να ρίξει τώρα μια μπόρα, να καθαρίσουν οι πέτρες και τα χώματα από την ενοχή όλου του κόσμου. Μια ενοχή που, ως μάρτυράς της πλέον, είναι και δική σου· ενοχή για το ανθρώπινο είδος, για την δίχως όρια αποκτήνωσή του, για την δίχως όρια απαξίωσή του, για το ότι υπήρξες άνθρωπος ανάμεσα στους άνθρωπους. Και οι άνθρωποι υπήρξαν και αυτό. Και αν δεν το δεις από κοντά ότι συνέβη, αν δεν αγγίξεις το ματωμένο χώμα και δεν ψηλαφίσεις τις αιώνιες πέτρες, αν δεν περπατήσεις δίπλα στις σκιές, αν δεν σιωπήσεις για να ακούσεις τις ανάσες των αριθμημένων μέσα στους κοιτώνες, είναι σχεδόν αδύνατο να το παραδεχτείς ότι άγγιξες ως άνθρωπος αυτό το όριο. Και να δεχτείς ότι το ξεπέρασες, και είχες την όψη του κτήνους· είτε απέναντί σου είτε χαραγμένη πάνω σου.

Ας μην ξαναμιλήσουμε, λοιπόν, για συλλογική ευθύνη
μέσε γερμανέ φίλε μου, γιατί σίγουρα θα σε αδικήσω.
Αλλά ας μη μιλήσουμε γενικά για συλλογικές ευθύνες,
όσο υπάρχει η πανανθρώπινη ευθύνη σ'αυτήν εδώ την κόλαση.

 

Ιστορικά και πληροφορίες για το Sachsenhausen, μπορείτε να βρείτε σε αυτό το λινκ, καθώς και στα λινκς της wikipedia (πατώντας εδώ και εδώ).

Ένα φωτογραφικό οδοιπορικό μου, μαζί με ιστορικές φωτογραφίες, μπορείτε να δείτε στη σελίδα μου στο flickr, πατώντας εδώ.

1 σχόλιο μέχρι τώρα

Feed
  1. Θα εστιάσω στην τελευταία παράγραφο φίλε μου, απ' τη μία γιατί το υπόλοιπο κείμενο απλά με έχει σαλέψει και μου έχει ανακατέψει το στομάχι (μου θύμισε τη μονάδα 731 στη Μαντζουρία - υπάρχει και σχετική ταινία του 1988) κι απ' την άλλη γιατί είναι συσχετισμός με το παρόν. Βιώνω καθημερινά, ακατάπαυστα κι ακούραστα τον εκφυλισμό των ανθρωπίνων σχέσεων, εδώ στην Ολλανδία (όχι ότι διαφέρει σε κάτι ο υπόλοιπος κόσμος), σε ένα -πάντα με βάση τα απάνθρωπα κι άψυχα πρότυπα του κεφαλαίου- κράτος "ευημερίας" και "ανάπτυξης". Κτηνώδης ανταγωνισμός σε κάθε τομέα του ανθρώπινου βίου, ακόμη και στις πιο μικρές πράξεις και στις πιο τυπικές σχέσεις των ανθρώπων μεταξύ τους, αδυσώπητη εγωμανία και συλλογικά ασυνείδητη εντροπία, απαξίωση κάθε έννοιας ταπεινότητας, καλαισθησίας και ρομαντισμού. Και όλα αυτά έχουν ως άξονα την έλλειψη προσωπικής ευθύνης του καθενός για τον εαυτό του και τον κόσμο που τον περιτριγυρίζει καθώς και την απουσία ιστορικής μνήμης.
    Και μένεις εσύ, ο άνθρωπος, να μπολιάζεσαι με ενοχή, ενοχή που δε μπορείς ν' αλλάξεις κάτι, όπως κι αν πράξεις, όπως κι αν μιλήσεις, όπως κι αν σκεφτείς. Κι ύστερα, μην αντέχοντας να συνθλίβεσαι άλλο, ανοίγεις τη πόρτα στον φασίστα που έχεις μέσα σου και σαν ένας άλλος Χίτλερ αναφωνείς στον εαυτό σου "στον Καιάδα όλα τα ανθρωπάρια". Μα αν αγαπάς τη ζωή πραγματικά, το μίσος που γεννιέται μέσα σου για τον πάτο που μπορεί ν' αγγίξει το ανθρώπινο είδος, κάνει τον μικρό του κύκλο και εξανεμίζεται, σαν το κύμα της θάλασσας που σκάει στη στεριά και διαγράφει κάθε λογής αποτυπώματα απ' την άμμο.

Add Comment


     

    Πολιτική γαστριμαργία, ασάλιωτη, χωρίς συντηρητικά, με κακή χοληστερόλη και τόνους καθάριας μαύρης χολής...

    ...και μαρξιστικού υπαρξισμού

    περασμένα

    Powered by mod LCA