blog

Ο κ.Κ. δεν το'κρινε απαραίτητο να ζει σε μια συγκεκριμένη χώρα. Έλεγε: παντού μπορώ να πεινάσω. Κάποτε όμως έλαχε να περνάει από μια πόλη που την είχε κυριεύσει ο εχθρός της χώρας όπου ζούσε. Τον πλησίασε τότε ένας αξιωματικός του εχθρού και τον ανάγκασε να κατέβει από το πεζοδρόμιο. Ο κ.Κ. κατέβηκε και διαπίστωσε ξαφνικά ότι είχε αγανακτήσει ενάντια σ'αυτόν τον άνθρωπο, και μάλιστα όχι μόνο ενάντια στον άνθρωπο μα προπαντός ενάντια στη χώρα που ανήκε ο άνθρωπος αυτός, τόσο, που ευχήθηκε να γίνει ένας σεισμός και να την καταπιεί. Γιατί, ρώτησε ο κ.Κ., έγινα εθνικιστής εκείνη τη στιγμή; Γιατί συνάντησα έναν εθνικιστή. Μα γι'αυτό ακριβώς πρέπει να εξολοθρεύουμε τη βλακεία· γιατί κάνει βλάκες αυτούς που τη συναντούν.

[Μπέρτολτ Μπρεχτ, από τις Ιστορίες του κ.Κόυνερ, η διαλεκτική σαν τρόπος ζωής, εκδόσεις Θεμέλιο]

"Δεν χρειάζεται να το σκεφτώ. Όποια κι αν είναι τα προβλήματα που παρουσιάζονται, πάνω απ' όλα βάζω την ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Τα σύνορα είναι μια κατάσταση μεταβλητή στους αιώνες και μάλιστα παράγωγο της ενστικτώδους και σκοτεινής πλευράς του ανθρώπου κι όχι επίτευγμα της πνευματικής του ανέλιξης. Για περισσότερα, παραπέμπω στην «Ερώτηση Κρίσεως», μικρό τραγουδάκι που περιλαμβάνεται στον νέο δίσκο. Και να μην ξεχνάμε ότι οφείλουμε την ύπαρξή μας ως είδος στη μετανάστευση".

Θανάσης Παπακωνσταντίνου

[από συνέντευξη του Θ.Π. στη lifo, Φλεβάρης 2011]

Ο όχλος, παραπλανημένος από απατηλά οφέλη, επιζητεί, συχνά, την καταστροφή του και συγκινείται, εύκολα, απο λαμπρές ελπίδες και απερίσκεπτες υποσχέσεις.

Ο λαός, πρώτ'απόλα, παραπλανημένος από απατηλά αγαθά, επιδιώκει πολλές φορές την αυτοκαταστροφή του, προξενώντας ατελεύτητα κινδύνουες και καταστροφές στις δημοκρατίες, εκτός εάν κάποιος, τον οποίον εμπιστεύεται, τον καθοδηγήσει, ώστε να αντιληφθεί τι είναι καλό και τι κακό γι'αυτόν. Όταν πάλι, κατά κακή τύχη, δεν εμπιστεύεται κανέναν, όπως ενίοτε συμβαίνει, επειδή εξαπατήθηκε στο παρελθόν από γεγονότα ή ανθρώπους, τότε αναπόφευκτα σπέρνει τον όλεθρο.
[...] Από αυτή την απροθυμία να εμπιστευθούν οποιονδήποτε, αποτυγχάνουν οι δημοκρατίες να λάβουν σωστές αποφάσεις (...).
[...] Στρεφόμενοι τώρα στο ερώτημα, για ποια πράγματα είναι εύκολο και ποια δύσκολο να πείσεις κάποιον, πρέπει να διευκρινίσουμε ότι εκείνο για το οποίο πρέπει να τον πείσεις είτε δείχνει, σε πρώτη ματιά, ως σίγουρη ή χαμένη υπόθεση, είτε, πάλι, μπορεί να του φανεί γενναία ή δειλή πράξη. Όταν οι προτάσεις που έχουν τεθεί στην κρίση του λαού δείχνουν να είναι σίγουρες υποθέσεις, μολονότι εμπεριέχουν συγκαλυμμένους κινδύνους, ή δείχνουν τολμηρές, ενώ υποκρύπτουν την καταστροφή της Δημοκρατίας, θα είναι πάντοτε εύκολο να πείσεις τις μάζες να τις υιοθετήσουν. Και, ομοίως, θα είναι πάντοτε δύσκολο να τις πείσεις να υιοθετήσουν μια πορεία που τους φαίνεται άνανδρη ή χωρίς ελπίδα, μολονότι περικλείει ασφάλεια και ηρεμία. [...]

Είναι πολύ εύκολο να διοικήσεις ένα κράτος όπου οι μάζες δεν είναι διεφθαρμένες. Όπου υπάρχει ισότητα είναι αδύνατον να εγκαθιδρύσεις ηγεμονία και όπου δεν υπάρχει είναι αδύνατον να εγκαθιδρύσεις δημοκρατία.

[...] εκείνα τα κράτη, όπου η πολιτική ζωή δεν έχει διαφθαρεί, δεν επιτρέπουν στους πολίτες των να διάγουν ως ευγενείς. Τηρούν, αντιθέτως, τέλεια ισότητα και είναι εξαιρετικά εχθρικοί προς τους άρχοντες και τους ευγενείς που ζουν στην ύπαιθρο. Τόσο εχθρικοί, ώστε αν πέσει κανείς στα χέρια τους, τους μεταχειρίζονται ως πηγές διαφθοράς και πρόξενους ανωμαλίας και τους σκοτώνουν.
Με τον όρο "ευγενείς" εννοώ όσους αργόσχολους ζουν από τις επικαρπίες των κτημάτων τους, χωρίς να ασχολούνται με την καλλιέργειά τους ή όποια άλλη χρήσιμη βιοποριστική απασχόληση. Αυτοί οι άνθρωποι είναι πανούκλα για τις δημοκρατίες, οπουδήποτε. Αλλά πιο ολέθριοι είναι όσοι, εκτός από εισοδήματα, κατέχουν κάστρα και έχουν υπηκόους υπό την εξουσία τους. [...] Αυτοί είναι η αιτιά που δεν στέριωσε καμιά δημοκρατία ή κάποια πολιτική ζωή σ'αυτές τις επαρχίες, γιατί, όσοι γεννιούνται υπ'αυτές τις συνθήκες, είναι εντελώς εχθρικοί σ'οποιαδήποτε μορφή πολιτικής διακυβέρνησης. Καμιά προσπάθεια να στεριώσει δημοκρατία δεν θα μπορούσε να επιτύχει σ'αυτές τις χώρες. Ο μόνος τρόπος να τις ανασυγκροτήσεις, θα ήταν να εγκαθιδρύσεις μοναρχία. Επειδή οι νόμοι δεν επαρκούν για να τις ελ΄γξουν, με υλικό τόσο διεφθαρμένο, είναι ανάγκη δίπλα στους νόμους να έχεις μιαν υπέρτερη δύναμη καταναγκασμού, όπως ένα μονάρχη, με τόσο απόλυτη και συντριπτική ισχύ, ώστε να αναχαιτίζει τις υπερβολικές φιλοδοξίες και τις διεφθαρμένες πρακτικές των ισχυρών.
[...]
1) Όπου είναι πολυάριθμοι οι ευγενείς, αυτός που προτείνει να εγκαθιδρυθεί η δημοκρατία, για να επιτύχει, πρέπει προηγουμένως να απαλλαγεί απ'αυτούς.
2) Όπου επικρατεί αξιοσημείωτη ισότητα, αυτός που προτείνει να εγκαθιδρυθεί βασιλεία ή ηγεμονία δεν πρόκειται να επιτύχει, παρά μόνο εάν από τους ίσους επιλέξει τα πλέον φιλόδοξα και ανήσυχα πνεύματα και δημιουργήσει μια πραγματική και όχι κατ'όνομα αριστοκρατία, χαρίζοντάς τους κάστρα και υποστατικά, περιουσία, δηλαδή, και υπηκόους. Μ'αυτόν τον τρόπο θα περιβάλλεται απ'αυτούς που θα στηρίζουν την εξουσία του, αφού αυτός θα ικανοποιεί τις φιλοδοξίες τους. Όσο για τους υπόλοιπους, θα εξαναγκασθούν, αποκλειστικά δια της βίας, να φέρουν και να υπομένουν ένα ζυγό.[...]

[Νικολό Μακιαβέλλι, από τη Χειραγώγηση του όχλου, γραμμένο μεταξύ 1500-1527, εκδόσεις Ροές, 2007]

E.E.Cummings, ποιητής

"In the fight between you and the world, back the world".

Paul Dirac, φυσικός

Στον κ.Κ., το στοχαστή, πήγε ο μαθητής Τίφ και του είπε: Θέλω να μάθω την αλήθεια.

Ποιαν αλήθεια; Η αλήθεια είναι γνωστή. Θέλεις να μάθεις την αλήθεια για το εμπόριο των ψαριών; Ή μήπως θέλεις να μάθεις την αλήθεια για το φορολογικό σύστημα; Αν μαθαίνοντας την αλήθεια για το εμπόριο των ψαριών πάψεις να πληρώνεις ακριβά τα ψάρια τους, τότε δε θα σου πουν ποτέ την αλήθεια, είπε ο κ.Κ.

[Μπέρτολτ Μπρεχτ, από τις Ιστορίες του κ.Κόυνερ, η διαλεκτική σαν τρόπος ζωής, εκδόσεις Θεμέλιο]

"Έγραψε υπέροχα τραγούδια, αλλά με πόση μοναξιά το πλήρωσε... Άξιζε τον κόπο εντέλει; Ναι, άξιζε, γιατί υπάρχει κάτι που θα νικάει πάντα και τη μοναξιά και το θάνατο. Και αυτό το κάτι το είχε ο Μανώλης Ρασούλης".
Διονύσης Σαββόπουλος

"Δύο μέρες τώρα λέω με ό,τι δύναμη μου έχει μείνει πως ο μπαμπάς κάθε άλλο παρά μόνος ήταν. Αν γνωρίζατε το πόσους ανθρώπους είχε γύρω του που τον λάτρευαν και τους λάτρευε, θα τρομάζατε. [...] ο θάνατος του ΔΕΝ ήταν μοναχικός. Ήταν ατυχής. [...] Σε όλη μου τη ζωή τον θυμάμαι με μία βαλίτσα στο χέρι να ταξιδεύει και να "χάνεται" σε διάφορα χωριά και ακόμα πιο πολύ σε διάφορα παραλιακά μέρη της Κρήτης που του άρεσαν πιο πολύ. [...] Οι μικρές απομονώσεις του πατέρα μου ήταν τόσο συχνές που οι πολύ δικοί του άνθρωποι πολλές φορές διαμαρτύρονταν οτι δεν γίνεται να εξαφανίζεται έτσι, γιατί πολλές φορές είχαν να του πούν και πιο επείγοντα πράγματα. [...] Αυτή τη φορά στράβωσε εντελώς η κατάσταση. Ήμασταν όλοι έτσι τοποθετημένο,ι που κανείς δεν έβρισκε κανέναν. Εκείνος στη Θεσσαλονίκη, εμείς όλοι στην Αθήνα και οι πιο κοντινοί του άνθρωποι στη συμπρωτεύουσα, και αυτοί Αθήνα και εκτός πόλεως. Μίλησε μια μέρα πριν φύγει με τον άντρα μου στο τηλέφωνο. Έπαιρνε κατ'ευθείαν εκείνον για να αποφύγει να αφήνει πάλι μηνύματα στον τηλεφωνητή μου. Ήταν κεφάτος Δεν φαντάστηκε κ εκείνος οτι ο πόνος που ένιωθε τον τελευταίο καιρό στην πλάτη προερχόταν απο την καρδιά και έκανε κάποιες φορές Σιάτσου για να μην πονάει νομίζοντας οτι είναι μυοσκελετικό το θέμα. Την άλλη μέρα απο το τηλεφώνημα, ήταν ευδιάθετος και όπως πάντα με παρέα για εσπρέσσο, σινεμά και το βράδυ για φαγητό. Εκείνος πήγε στο σπίτι του και οι υπόλοιποι εκτός Θεσσαλονίκης. Έκλεισε το κινητό. Πάντα το έκλεινε για να κοιμηθεί. Και αν είμασταν τυχεροί, το φόρτιζε κ όλας. Κανένας δεν ανησύχησε ιδιαίτερα για την άλλη μία εβδομάδα που δεν άνοιγε το κινητό. Η φίλη που τον βρήκε, δεν είχε ζήσει την συχνότητα των μικρών διαφυγών του. Τα υπόλοιπα τα ξέρετε. Ο μπαμπάς δεν ήταν καθόλου μόνος του".
Ναταλί Ρασούλη

"Όταν βλέπεις κάποιον μόνο να δολοφονεί το χρόνο
στάσου στη γωνιά.
Ίσως να 'χει βρει το δρόμο, να'δε στην φθορά τον κόσμο
και γι' αυτό πονά.
[...]
Όταν βλέπεις κάποιον μόνο, μπορεί να 'χει εχθρό τον πόνο,
να γελά βαθιά.
Μέσα στης ζωής το βύθος, οι μονάχοι είναι πλήθος,
μέτρα τους σωστά".
Μανώλης Ρασούλης

"Ο 17ος αιώνας ήταν ο αιώνας των μαθηματικών, ο 18ος των φυσικών επιστημών και ο 19ος της βιολογίας. Ο 20ός αιώνας μας είναι ο αιώνας του φόβου. Θα μου πείτε πως ο φόβος δεν είναι επιστήμη. Αρχικά, όμως, η επιστήμη έχει κάποια υπευθυνότητα στην περίπτωση, αφού οι τελευταίες θεωρητικές πρόοδοί της την οδήγησαν ν'αρνηθεί την ίδια της τη φύση, κι αφού τα πρακτικά επιτεύγματά της απειλούν το σύμπαν με καταστροφή. Επιπλέον, αν ο φόβος δεν μπορεί να θεωρηθεί επιστήμη, είναι, χωρίς αμφιβολία, μια τεχνική.

Αυτό που ξαφνιάζει, πράγματι, στον κόσμο που ζούμε είναι, πρώτα απ'όλα και γενικά, ότι οι περισσότεροι άνθρωποι (εκτός από τους πιστούς κάθε είδους) δεν έχουν μέλλον. Δεν υπάρχει αξιόλογη ζωή χωρίς προβολή στο μέλλον, χωρίς ελπίδα ωρίμανσης και προόδου. [...] Δεν είναι, φυσικά, η πρώτη φορά που οι άνθρωποι βρίσκονται μπροστά σ'ένα μέλλον υλικά αδιέξοδο. Παλιά όμως θριάμβευαν, συνήθως χάρη στο λόγο και στη φωνή. Επικαλούνταν άλλες αξίες που εμψύχωναν τις προσδοκίες τους. Σήμερα, κανείς δεν μιλά πια (εκτός από κείνους που επαναλαμβάνονται), επειδή ο κόσμος μοιάζει να οδηγείται από τυφλές και κουφές δυνάμεις που δεν θ'ακούσουν τις προειδοποιητικές κραυγές, ούτε τις συμβουλές, ούτε τις παρακλήσεις. Κάτι έσπασε μέσα μας μετά από το θέαμα των χρόνων που μόλις ζήσαμε. Κάτι σαν την αιώνια εμπιστοσύνη του ανθρώπου, που τον έκανε πάντα να πιστεύει ότι μπορούσε να περιμένει από το συνάνθρωπό του αντιδράσεις ανθρώπινες, μιλώντας του τη γλώσσα της ανθρωπιάς. Είδαμε ψεύδη, εξευτελισμούς, φόνους, εξορίες, βασανιστήρια, και κάθε φορά ήταν αδύνατο να πείσουμε εκείνους που τα διέπρατταν να μην το κάνουν, επειδή ήταν σίγουροι για τις πράξεις τους κι επειδή δεν πείθεις κάτι το αφηρημένο, δηλαδή τον αντιπρόσωπο μιας ιδεολογίας.

Ο μακρύς διάλογος των ανθρώπων σταμάτησε. Κι όπως είναι φυσικό, αν δεν μπορούμε να πείσουμε κάποιον, αυτός προκαλεί φόβο. [...] Ζούμε μέσα στον τρόμο γιατί η πειθώ έχει χάσει τη δύναμή της, γιατί ο άνθρωπος παραδόθηκε ολοκληρωτικά στην ιστορία και δεν μπορεί πλέον να στραφεί προς εκείνη την πλευρά του εαυτού του, το ίδιο αληθινή όπως και η ιστορική πλευρά, την οποία ξαναβρίσκει μπροστά στην ομορφιά του κόσμου και των προσώπων. Γιατί ζούμε στον κόσμο του αφηρημένου, τον κόσμο των γραφείων και των μηχανών, των απόλυτων ιδεών και του δύσκαμπτου μεσσιανισμού. Ασφυκτιούμε ανάμεσα σε ανθρώπους που πιστεύουν ότι έχουν απόλυτο δίκιο, είτε πρόκειται για τη μηχανή τους είτε για τις ιδέες τους. Και, για όλους εκείνους που ζουν μόνο με το διάλογο και τη φιλία των ανθρώπων, τούτη η σιωπή είναι το τέλος του κόσμου.
[...]
Μεταξύ των ισχυρών, αυτοί είναι άνθρωποι χωρίς βασίλειο. Δεν θα μπορέσουν να επιτρέψουν στην άποψή τους ν'αναγνωριστεί (δεν λέω να θριαμβεύσει, αλλά ν'αναγνωριστεί), και δεν θα μπορέσουν να ξαναβρούν την πατρίδα τους παρά μόνο όταν θα συνειδητοποιήσουν τι ακριβώς θέλουν και το εκφράσουν απλά και δυνατά έτσι ώστε τα λόγια τους να καταφέρουν να δέσουν σφιχτά μια δέσμη ενεργειών. Κι επειδή ο φόβος δεν είναι η κατάλληλη ατμόσφαιρα για τη σωστή σκέψη, θα χρειαστεί επομένως, πρώτα απ'όλα, να είναι εντάξει με το φόβο.

Και για να είναι εντάξει μ'αυτόν, πρέπει να κατανοήσουν τι σημαίνει και τι αρνείται. [...]"

[Αλμπέρ Καμύ, Ο αιώνας του φόβου, δημοσιευμένο το 1945, από την έκδοση με κείμενά του Σκέψεις για την τρομοκρατία, εκδόσεις Καστανιώτη, 2003]

*τα τονισμένα αποσπάσματα έχουν υποδειχθεί από μένα

[Φερνάντο Πεσσόα, απόσπασμα από το διήγημα Ο Οδοιπόρος]

Βυθίζομαι
Όλο και πιο μέσα μπαίνει και όλο προχωράει
Εκείνο που απ'έξω μ'έτρωγε
Αχόρταγο μα ζορισμένο
Στενό, γιατί τα γυαλιά του έσπασαν
τα μάτια του στένεψαν
-που καιρός πια για όραση-
τα πόδια του κόντυναν
οι ορίζοντες χάθηκαν
Εκείνο ζητούσε, εγώ μόνο έδινα
Άλλα όμως εκείνο ζητούσε
άλλα εγώ έδινα
unfair change
αυτά που εγώ έδινα δεν τα'θελε κανείς
Αυτά που εκείνο ζητούσε μια χαρά τα βρήκε
και συνεχίζει ακόμα να
τα κατασπαράζει
Κι έχω μείνει μισός
ίσως και λιγότερο

[17 του Αυγούστου, Κέρκυρα]